چشم‌انداز، تصویری آرمانی، الهام‌بخش و  انرژی‌بخش از آیندۀ زندگی خود است که می‌خواهیم به سمتش حرکت کنیم. چشم‌انداز چیزی است که به سمتش می‌رویم .چشم‌انداز نشان می‌دهد در آینده می‌خواهیم چه چیزهایی به دست آوریم، چه کارهایی قرار است در زندگی خود انجام بدهیم و چگونه انسانی می‌خواهیم بشویم.

 برای فهم بهتر نقش چشم‌انداز در زندگی، بویژه شرایط دشوار، رودخانه‌ای را تجسم کنید که این کرانه رود شرایط و وضعیت کنونی و کرانۀ دیگرش، آینده ما است. در وسط هم جریان قدرتمند آب در خروش است. گاهی جریان آب آرام و گاهی طغیان‌گر و پرتلاطم است. ما برای رفتن به جایگاه مطلوب  به آب می‌زنیم با امید به آن‌که به آن طرف رود برسیم. ولی جریان آب چنان شدید است که ما را با خود به پائین می‌برد. امیدواریم که وقتی به کرانۀ دیگر می‌رسیم اوضاع مساعد باشد و از این روی با امواج و سنگلاخ کف رودخانه به دشواری مبارزه می‌کنیم ولی جریان رود هر آن ما را از مسیرمان دورتر می‌کند؛ اما راه بهتری هم برای گذر از این رود هست، یک چشم‌انداز روشن برای آینده‌مان داشته باشیم. آنگاه می‌بینیم که چشم‌انداز ما با قدرت و روشنی‌اش از ما پشتیبانی می‌کند. چشم‌انداز مثل طنابی به آن سوی رود می‌رسد و وقتی که وارد آب می‌شویم یک دست آویز خواهیم داشت. رود می‌کوشد تا ما را ببلعد، کنترل ما را در دست بگیرد و ما را از مقصدمان دور کند. در این شرایط ما باید ریسمان را  با عضلاتمان بکشیم، با مغزمان فکر کنیم به لحاظ قلبی، راسخ بمانیم. هیچ چیز دیگری غیر از چشم‌انداز نمی‌تواند این کار را برای ما انجام دهد. درحالی‌که هیچ ضمانتی وجود ندارد که به اهدافمان برسیم این طناب که در قدرت چشم‌اندازمان  امتداد می‌یابد، بهترین پیوند ما با آینده است و اگر آن را محکم در دست خود نگه داریم، آمادۀ رویارویی با مخاطرات فراوان سر راه خواهیم بود. 

فواید مهم طراحی چشم‌انداز 

1. حال و آینده را به هم پیوند می‌دهد.
2. باعث ایجاد تعهد در ما می‌شود.
3. باعث ایجاد و نگهداری انگیزه می‌شود. 
4. به فعالیت‌های ما انسجام، جهت و معنا می‌دهد.
5. باعث ایجاد معیاری برای سنجش فعالیت‌ها و تصمیمات و اقدامات ما می‌شود. (آیا این کاری که می‌خواهم بکنم، یا این خریدی که می‌خواهم بکنم یا این اقدامی که قصد دارم انجام دهم، در راستای چشم‌انداز  پنج‌ساله، ده‌ساله و ..من هست ..؟) 

همان‌طور که در بالا دیدیم ، چشم‌انداز زیربنایی‌ترین اساسنامه و سند پس از ارزش‌ها و آرمان‌ها است که در سه سطح باید مورد توجه قرار بگیرد:

1. سطح شخصی؛
2. سطح  خانوادگی؛
3. سطح سازمانی و اجتماعی.

در واقع اگر بخواهیم به بیان ساده بگوییم، چشم‌انداز هنر دیدن چیزی است که برای دیگران قابل مشاهده نیست، البته باید توجه داشت که چشم‌انداز فقط داشتن یک تصویر ذهنی از آنچه می‌تواند تحقق یابد نیست بلکه چشم‌انداز یعنی درخواست و تقاضا از خود بهترمان یا بخش بهتر خودمان (توانمندی‌ها، تعهد و...) که ما را یاری کند تا چیزی بیشتر و برتر از آنچه هستیم، بشویم.

ساختن یک زندگی بدون چشم‌انداز مثل ساختن پازل بدون دانستن تصویر کلی از آن است. اگر در میان این هزاران تکه پازل، تصویر کلی روشنی از آنچه قرار است بسازیم را نداشته باشیم، ساعت‌ها طول می‌کشد تا قطعه‌های  درست را کنار هم بچینیم و گاهی تقریباً محال می‌شود. اگر هم قطعه‌هایی را با تلاش فراوان کنار هم جور کنیم و به طور ناخواسته یا بر اثر تصادف یا ضربه‌ای به هم بریزد جور کردن مجدد آن‌ها هم سخت و هم بسیار ناامیدکننده خواهد بود. در حالی ‌که اگر تصویر روشنی از آنچه قرار است درست کنیم در مقابل خود داشته باشیم، خیلی راحت‌تر قطعه‌ها را  یکی‌یکی کنار هم خواهیم چید و به دقت می‌دانیم که کدام رنگ در کجای پازل باید بنشیند.

برخی از نظریه‌پردازان عمر انسان را به دو قسمت تقسیم می‌کنند، عمر فعال و عمر منفعل. آن قسمت از زندگی که در راستای یک چشم‌انداز روشن طی می‌شود عمر فعال نامیده می‌شود. افرادی که در سنین پایین‌تر چشم‌اندازی برای خود ترسیم می‌کنند، میزان عمر فعال بیشتری دارند. بنابراین ما در هر زمان که چشم‌انداز روشنی برای زندگی از امروز به بعدمان  طراحی کنیم، یک زندگی فعال را شروع می‌کنیم. زندگی فعال باعث افزایش امید، خوش‌بینی، تاب‌آوری و و کارآمدی در ما می‌شود که همۀ این‌ها روی هم سرمایۀ روان‌شناختی ما را تشکیل می دهند.

به بیان دیگر، طراحی چشم‌انداز باعث تقویت سرمایۀ روان‌شناختی ما می‌شود. بدون داشتن یک چشم‌انداز روشن در زندگی (یعنی کجا هستیم و دوست داریم در آیندۀ نزدیک و آیندۀ دور در کجا باشیم؟) چگونه می‌توانیم امید و خوش‌بینی را داشته باشیم؟

چرا تصویر مثبت از آینده (طراحی چشم‌انداز) یا  دورنمای مثبت از زندگی آینده برای فرد، سازمان، حتی ملت‌ها و برای تک‌تک ما که می‌خواهیم در جهان منشأ اثر باشیم بسیار مهم و اساسی است؟

تجسم آینده در شرایط زندگی فردی و یا اجتماعی بسیار مهم است. به ویژه مواقعی که شرایط  دشوار کنونی به شدت ما را به خود مشغول می‌کنند، فکر کردن به آینده بسیار ضروری می‌شود. درحالی‌که بسیاری افراد از رؤسای سازمان‌ها یا کارکنان ساده، معضلات روزمره چنان دست ‌و پاگیر است که فکر کردن به آینده برایشان بی‌معنی است، اما مطالعات فراوان نشان می‌دهد که در تلاطم این همه بدبینی، داشتن یک نگرش متضاد یعنی دیدگاه مثبت به آینده بسیار عاقلانه‌تر است. مطالعات فراوان روان‌شناسان و متفکران فلسفی نشان می‌دهد که در شرایط بحرانی لازم است تا دربارۀ آینده فکر و رویا پردازی کنیم و به آنها جامه عمل ببخشیم. درواقع مطالعات و زندگی افراد کامیاب نشان می‌دهد که داشتن بینش مثبت نسبت به آینده شاید نیرومندترین انگیزه تحول فردی باشد.  

تدوین یک چشم انداز مناسب باید شش ویژگی داشته باشد که عبارتند از: 

1. قابل تصور باشد؛
2. مطلوب وخواستنی باشد؛
3. قابل اجرا باشد؛
4. روشن وشفاف باشد؛
5. انعطاف پذیرباشد؛
6. قابل توضیح و انتقال به دیگران باشد .

[کپی برداری و نقل تمام یا قسمتی از این مطلب به هر شکل (از جمله برای همه نشریه ها، وبلاگ ها و سایت های اینترنتی) بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: سایت انتخاب بهتر” ممنوع است و شامل پیگیرد قضایی می شود]