جراتمندی توانایی دفاع و ابراز خود در عین احترام به باورها و حقوق دیگران است. جراتمندی مهارت مهمی و سودمندی است که بسیاری از والدین تمایل دارند فرزندانشان این مهارت را داشته باشند، ولی این مهارت را بچه‌ها چندان به صورت طبیعی و ژنتیکی ندارند.
جراتمندی توانایی دفاع و ابراز خود در عین احترام به باورها و حقوق دیگران است. جراتمندی مهارت مهمی و سودمندی است که بسیاری از والدین تمایل دارند فرزندانشان این مهارت را داشته باشند، ولی این مهارت را بچه‌ها چندان به صورت طبیعی و ژنتیکی ندارند.
برخی از بچه‌ها چندان مشکل خاصی با اینکه به چشم دیگران نگاه کنند و آنچه فکر می‌کنند درست است رابیان کنند، ندارند. چنین بچه‌هایی ممکن است در ارائه پیشنهاد‌های مختلف به دیگران راحت باشند، و بدانند چطور چیزهایی که می‌خواهند را از دیگران درخواست کنند.
ولی برخی دیگر از بچه‌ها ممکن است آرام‌تر و دست به عصاتر رفتار کنند. این بچه‌ها ممکن است از ترس عواقب و پیامد‌های منفی ناشی از هر مخالفتی دوری کنند و یا ممکن است به طور کلی ندانند چطور از حقوقشان در مقابل دیگران دفاع کنند.
اگر فکر می‌کنید فرزندتان می‌تواند از افزایش ارتباط جراتمندانه سود ببرد و یادگیری این مهارت را برایش مفید می‌دانید، روشهایی وجود دارند که با استفاده از این روشها می‌توانید مهارتهای جراتمندی را در آنها گسترش دهید.
۱۰ نکته برای آموزش جراتمندی به کودکان
جراتمندی مهارتی است که فرزندانتان می‌توانند آنرا یاد بگیرند. اگر دوست دارید فرزندتان اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد، باید این نکته را بدانید که اعتماد به نفس بالاتر بخشی از یادگیری مهارت جراتمندی است.
برخی از بچه‌ها در یادگیری جراتمندی بهتر هستند، و برخی دیگر برای یادگیری این مهارت به زمان بیشتری نیاز دارند. در هر صورت، شما به عنوان والدین می‌توانید به آنها کمک کنید.
برای اینکه به فرزندانتان مهارت جراتمندی را بهتر یاد بدهید، این 10 نکته را در نظر داشته باشید.
1. هوش هیجانی را پروش دهید.
احساس‌های بخش طبیعی زندگی ما انسان‌ها هستند. آموزش دادن تشخیص و شناسایی هیجان‌ها و برچسب زدن به آنها کمک می‌کند تا فرزندتان بعدها بهتر بتواند هیجان‌هایشان را مدیریت کند. همین مدیریت هیجان‌ها به آنها اعتماد به نفس می‌دهد و در نهایت باعث افزایش هوش هیجانی و جراتمندی‌شان می‌شود.
بر اساس پژوهشی در سال ۲۰۱۹ Frontiers | The Role of Mindful Parenting in Individual and Social Decision-Making in Children (frontiersin.org)) فرزندپروری ذهن‌آگاهانه می‌تواند منجر به بهبود تنظیم هیجان‌ها در بچه‌ها شود. فرزندپروری ذهن‌آگاهانه عمل حضور کامل و همه جانبه در لحظه‌هایی است که با فرزندتان سپری می‌کنید.
2. فعالانه گوش دادن را تمرین کنید.
گوش دادن فعال یعنی توجه کامل کردن به فرزندتان و دقت کردن به آنچه فرزندتان تلاش می‌کند برایتان بازگو کند. گوش دادن فعالانه بخشی از فرزندپروری ذهن‌آگاهانه است که می‌تواند برای فرزندتان الگویی از چگونگی رفتار جراتمندانه را نشان دهد.
یکی از عواملی که می‌تواند برای فرزندتان نشانه‌ای از اعتماد به نفس باشد، این است که نظرهایش به حساب می‌آیند. به حساب آوردن نظرهای فرزندتان به معنی این نیست که هر کاری دوست دارند بکنند، ولی با این حال گوش دادن فعال نشانشان می‌دهد، حتی زمانیکه پاسختان منفی است، باز هم حرفهای انها مهم و حائذ اهمیت است.
3. نظرهای فرزندتان را جدی بگیرید و آنها را عملی کنید.
گاهی اوقات ممکن است فرزندتان چیزی منطقی بخوهد که انجام دادن آن هیچ کاری نداشته باشد و کاملا هم مشکلی ایجاد نمی‌کند. ولی مشکل اینجاست که اگر مثلا شما دوست داشته باشید دیوار اتاقش را سبز کنید، در حالیکه خودش دوست دارد دیوار زرد باشد، چه؟
این تغییر رویه ممکن است منطبق با سلیقه و ذهنیت اولیه‌تان نباشد، ولی اگر بتوانید چنین تغییری را اعمال کنید، قطعا تاثیر به سزایی در مهارتهای جراتمندی او به جا گذاشته‌اید و همین مطلب می‌تواند تجربه مثبتی در جهت حمایت کردن از خواسته‌های خودش در آینده برایش به وجود بیاورد.
4. به جای اظهارنظر، سئوال کنید
بسیاری از بچه‌ها از بازی کردن در پارک لذت می‌برند، ولی ممکن است برای فرزند شما چندان خوشایند نباشد. اینکه به فرزندتان بگویید پارک رفتن خیلی خوش می‌گذرد، باعث می‌شود تا شانس ابراز نظر فرزندتان را از او بگیرید.
اگر از آنها سئوال بپرسید که دوست دارد برای بازی کردن به پارک برود، و با پاسخی که می‌دهد محترمانه برخورد کنید، می‌توانند یاد بگیرند تا به اعتماد به نفس عقاید و نظرهایشان را ابراز کنند.
5. الگوی جراتمندانه رفتار کردن باشید.
بچه‌ها با تقلید یاد می‌گیرند، یعنی الگوسازی رفتاری روش مفیدی برای والدین به منظور آموزش دادن چیزهای مختلف است، به خصوص اگر ندانید چطور به فرزندتان یاد بدهید برای حقوق خودش ایستادگی کند.
برخی از روشهای الگوسازی رفتار جراتمندانه عبارتند از:
- صحبت کردن از احساس‌ها و عقایدتان
- حفظ کردن آرامش
- استفاده از جمله‌های اول شخص مفرد
- مشخص کردن حد و مرز
- دفاع کردن از حقوقتان
6. پرورش اعتماد به نفس
اعتماد به نفس فقط به معنی احساس توانمندی نیست، بلکه شامل احساس قدرتمندی علی‌رغم ضعف‌ها و نواقص انسانی خودمان نیز می‌شود.
افراد با اعتماد به نفس از توانمندی‌هایشان استفاده می‌کنند و اگر موفق نشوند، همچنان پشتکارشان برای رسیدن به موفقیت را حفظ می‌کنند.
می‌توانید به فرزندتان نشان دهید، هیچ اشکالی ندارد اگر شکست بخورد و دوباره تلاش کند. اجازه دهید تا در رفتارتان ببیند:
- چطور در زمان شکست خوردن هم می‌توانید مثبت فکر کنید.
- چطور قدردانی می‌کنید.
- چطور کنجکاوانه در دنیای اطرافتان جستجو می‌کنید.
7. فرزندتان را برای انجام فعالیت‌های فوق‌برنامه تشویق کنید
بازی برنامه‌ریزی نشده و زمان‌های خانوادگی اهمیت زیادی دارند، ولی فعالیت‌های فوق‌برنامه به فرزندتان این اجازه را می‌دهد تا رفتار جراتمندانه را تمرین کند.
ورزشهای دسته‌جمعی و کارهای هنری دو نمونه از فعالیت‌هایی هستند که معمولا به تعامل با اعتماد به نفس با دیگران نیاز دارد.
8. پذیرش را تمرین کنید.
پژوهشی در سال 2018 (https://pseve.org/wp-content/uploads/2018/09/Volume15_Issue2_Giotsa.pdf) نشان می‌دهد بین طرد فرزندان از طرف والدین و اضطراب رابطه وجود دارد. بر طبق نتیجه این پژوهش هر چه محبت والدین نسبت به فرزند بیشتر باشد، اضطراب فرزند کاهش پیدا می‌کند.
پذیرش والدینی و اثر کاهش‌دهنده اضطرابش ممکن است روی افزایش اعتماد به نفس، عزت نفس و جراتمندی فرزندان نیز تاثیر بگذارد.
9. رفتارهای جراتمندانه را آموزش دهید.
گاهی اوقات آسان‌ترین روش برای آموزش یک مهارت در نظر گرفتن یک رفتار مشخص و خاص است. در صورتی که یک رفتار خاص را مد نظر قرار دهیم، چون رفتار مشخصی آموزش داده می‌شود، آسان‌تر می‌تواند درک و یاد گرفته شود.
برخی رفتارهای جراتمندانه عبارتند از:
- شروع یا پایان مکالمه
- درخواست کردن
- "نه" گفتن
- صحبت کردن احساس‌ها
یک رفتار را در نظر بگیرید و آنرا آموزش دهید، یا منتظر فرصت آموزشی مناسب باشید و در زمان مناسب آن رفتار را آموزش دهید.
10. تصمیم‌گیری در مورد برخی چیزها را واگذار کنید.
بچه‌های جراتمند معمولا با تصمیم گرفتن و انتخاب کردن راحت هستند. اگر فرزندتان برای انتخاب کردن نیاز به حمایت دارد، می‌توانید از انتخاب‌های ساده و کوچکی مثل انتخاب بین دو پیراهن برای مدرسه رفتن شروع کنید.
ممکن است برای خودتان مشاهده اینکه فرزندتان تصمیم‌های غلط و اشتباهی می‌گیرد، سخت و دشوار باشد، ولی چنین شرایطی فرصت مناسبی برای یادگیری هستند. اشتباه‌ها باعث می‌شوند تا مهارتهای تصمیم‌گیری رشد و بهبود پیدا کنند.
چرا آموزش جراتمندی برای بچه‌ها ضروری است
جراتمندی از چندین جهت برای بچه‌ها سودمند است، از جمله اینکه کمکشان می‌کند تا:
- از خودشان حمایت کنند و حق خودشان را بگیرند.
- به دیگران کمک کنند.
- از اینکه مورد قلدری کردن و فشار گروه همسالان قرار بگیرند جلوگیری می‌کند.
- احساس‌هایشان را شناسایی کنند.
- حد و مرزهایشان را مشخص کنند.
- احساس کنترل کنند.
- مذاکره کنند و به شکلی محترمانه مخالفت کنند.
پژوهشی (https://childmentalhealth.ir/article-1-546-en.pdf) در سال 2020 روی دانش‌آموزهای کلاس هفتم انجام شد که اثرهای مثبت آموزش رفتار جراتمندانه روی بچه‌ها را مشخص کرد. پژوهش‌گرها متوجه شدند، آموزش جراتمندی به خصوص تمرین "نه" گفتن، به افزایش اعتماد به نفس و جراتمندی در شرکت‌کننده‌های نوجوان منجر می‌شود.
آموزش جراتمندی ممکن است باعث کاهش اضطراب در کودکان با اختلال در یادگیری شود. نتایج مربوط به پژوهش انجام شده در سال 2015 ( Comparison of assertiveness skills and anxiety between students with learning disability and typical peers in elementary schools of Tehran (sbmu.ac.ir)) اینطور عنوان می‌کند که بچه‌های با اختلال یادگیری ممکن است نسبت به افراد معمول رفتارهای جراتمندانه کمتری از خود نشان بدهند.
بر اساس پژوهشی که در سال 2018 انجم شد ( The influence of assertiveness training on depression level of high school students in Bengkulu, Indonesia - ScienceDirect) آموزش جراتمندی حتی ممکن است به از بین رفتن افسردگی در نوجوان‌ها نیز کمک کند.
لینک مقاله:
Teaching Your Child to Be Assertive: 10 Tips | Psych Central